ตำนาน ‘ยาอายุวัฒนะ’ สูตรลับโบราณสาว 2,000 ปี ได้ชื่อว่า ‘ยาลูกแปลกแม่’ โดย ศ.ดร.ชยันต์ พิเชียรสุนทร , ราชบัณฑิตประธานสำนักวิทยาศาสตร์ ราชบัณฑิตยสภา

ยาลูกแปลกแม่ มีตัวยาสำคัญเพียง 4 ตัว ‘กล้วยน้ำไท มะตูมนิ่ม พริกไทย และน้ำผึ้ง’ 

ซึ่งทั้ง 4 ตัว มาทำยาอายุวัฒนะ ช่วยให้มีกำลัง บำรุงผิวพรรรณ ชะลอวัย กระตุ้นเลือดลม สุขภาพดี อายุยืนยาว มาจากสูตรใน ตำรายาพิเศษ ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ (พ.ศ.2352-2435 , มหาสมณุตมาภิเษก พ.ศ.2534, เป็นสมเด็จพระสังฆราช พระองค์ที่ 8 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์)

ยาลูกแปลกแม่ มีที่มาจาก ‘ตำนานมะตูมนิ่ม’ เรียกยาอายุวัฒนะ เนื่องจากเป็นยาสมุนไพรที่ตำนานเล่าขาน ตามหลวงรัตนะพิมพานุรักษ์ ทรงนอพนธ์เล่าว่า 

‘จักได้เริ่มเรื่อง เรียบเรียงพรรณนา ของเก่าเล่ามา เร่อร่าน่าชัง ยาลูกแปลกแม่ เจ้ากรมครุธแก่ เล่าเรื่องให้ฟัง ว่าชายหนึ่งได้ มะตูมนิ่มขลัง สมดังใจหวัง ผลหนึ่งทำยา กล้วยน้ำไทเพิ่ม หวีหนึ่งเทียวนา พริกไทยเท่ายา ว่าเต็มทะนาน นึ่งขึ้นด้วยกัน มะตูมเชือดหั่น กล้วยน้ำปอกฝาน พริกไทยในห่อ เอาคลุกคลีการ ย่อมให้แหลกนาน ทำแผ่นตากเรียง แห้งแล้วลงครก ป่นแหลกสิ้นเสียง ยกโถตั้งเคียง น้ำผึ้งคลุกเท เสร็จแล้วเก็บไว้ บุรุษนั้นไซร้ ไปเที่ยวเตร็ดแตร่ บ้านอื่นเมืองไกล เที่ยวไกลโยเย ยากเย็นแก่นเก ยังไม่กลับมา แม่อยู่ข้างนี้ เห็นนานเต็มที ลูกไม่กลับมา เดินไปในเรือน พบแต่โถยา นี่ของลูกข้า ทำไว้กินดู โรคภัยหายสิ้น กายินเฟื่องฟู คนอื่นแลดู เคลิ้มแปลกตาไป ที่เคยล้างหน้า บ้วนปากลงไป หญ้าที่นั้นไซร้ งอกงามผิดตา โคหนึ่งเขาปล่อย แก่ผอมชรา เที่ยวซัดเซมา โคกินหญ้าไซร้ โรคโคก็หาย ร่างกายควรการ คล้ายกับโคหนุ่ม เรี่ยวแรงอาจหาญ หญิงนั้นเห็นพยาน กินยาร่ำไป ทุกวันจนหมด ที่เหี่ยวแห้งสลด กลับฟูผ่องใส วรรณะคล้ายหญิง แรกรุ่นเจริญวัย

ฝ่ายบุตรเที่ยวไป นานแล้วกลับมา มารดาแปลกบุตร บุตรแปลกมารดา ต่อพูดเจรจา นานจึงรู้กัน เมื่อบุตรกลับมา อายุคณนา หมื่นแปดพันวัน มารดาว่าสัก สองหมื่นหกพัน เล่าว่าบุตรนั้น แก่กว่ามารดา บุตรแปลกใจถาม เรื่องความมารดา โถยาของข้า ไปไหนใครกิน มารดาเล่าว่า แม่พบโถยา เปิดขึ้นหยิบกิน บ้วนน้ำลงไป ถูกในแผ่นดิน หญ้างามโคกิน หายโรคอ้วนพี แม่เห็นอัศจรรย์ จึงได้สำคัญ ว่ายานี้ดี กินไปจนหมด กายสดเปร่งศรี ก่อนซูบกลับพี อาหารเพิ่มพูน

ครั้นกาลล่วงมา บุตรนั้นชรา สิ้นชีพดับสูญ มารดาอยู่มาก กว่าบุตรเจ็ดคูณ กำหนดด้วยสูญ หลายจุดหลายเรียง เขาเล่าสืบมา ไม่เห็นด้วยตา ต้องว่าซ่อนเสียง พูดไม่เต็มปาก ยากจักเรียบเรียง ผู้อ่านจักเถียง กล่าวโทษโจทก์ทายฯ